پاسخ به شبهات حج 96

حج از مهم‌ترین مناسک اسلام است که در قرآن و روایات به آن سفارش بسیار شده است و در طول تاریخ اسلام نیز، نه‌تنها پیامبر خدا9 و ائمه اطهار:، بلکه علما و بزرگان دین نیز به آن اهمیت زیادی داده و در برپایی آن همت گمارده‌اند. از این روست که حج، در حوزه نظر و عمل، میان آیات، روایات، سیره پیامبر9 و ائمه معصوم: و همچنین سیره مسلمانان، در طول قرون متمادی، حضور پررنگی داشته است. اما متأسفانه در سال‌های اخیر، حج و حج‌گزاری در کانون تهاجمات تبلیغاتی برخی ناآگاهان و غرض‌ورزان قرار گرفته است

در این نوشته ضمن اشاره‏ای کوتاه به اهمیت حج در اندیشه اسلامی، تلاش شده است به شبهاتی که در زمینه حج مطرح شده است، به اختصار پاسخ داده شود. بی‏تردید همان گونه که گذشتگان در اوضاع و احوالی به مراتب دشوارتر از امروز، به پاسبانی از معارف و آموزه‌های ارزشمند اسلامی همت گماشته‏اند، امروز نیز وظیفه اندیشمندان و فرهیختگان جهان اسلام است که با تمام وجود از حریم مقدس حج دفاع کنند و شبهاتی را که با هدف ضربه زدن به کیان مقدس اسلام، در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی ترویج می‏شود، پاسخ دهند.

حج در قرآن

آیات مربوط به فریضه حج، در قرآن مجید ویژگی‌هایی دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
ـ فریضه عظیم حج، دراسلام از اهمیت فراوانی برخوردار است، خداوند انسان‌ها را مکلف کرده است تا از راه‌های دور و نزدیک، پیاده و سواره، به سوی خانه خدا حرکت کنند و دوری راه و سختی مسیر نیز مانع این تکلیف الهی نخواهد بود:
{وَ أَذِّنْ فِی النّٰاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجٰالًا وَ عَلىٰ کُلِّ ضٰامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ لِیَشْهَدُوا مَنٰافِعَ لَهُمْ ...} (حج: 27 ـ 28).

ـ جمله {لِیَشْهَدُوا مَنٰافِعَ لَهُمْ}، بیان‌کنندة بخشی از فلسفه حج است. منافع گوناگونی در فریضه حج وجود دارد که ابعاد و میزان آن منافع هنوز ناشناخته است. آنچه با عنایت به روایات و تفاسیر موجود روشن است، این است که حج، منافع بسیار دنیوی و اخروی دارد.

ـ در سورة آل‌ عمران آیه: 97، هنگامی که خداوند به انسان‏ها دستور می‏دهد حج به جا آورند، با لحنی عتاب‌آمیز در ادامه آیه می‏فرماید: {وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ الله غَنِیٌّ عَنِ الْعٰالَمِینَ}. یعنی، انکار حج، کفر به خدا شمرده شده است. ذیل این آیه شریفه، پیامبر گرامی اسلام9 به علی7 می‏فرماید:

کسى که حج را با اینکه توانایى دارد، ترک کند کافر محسوب مى‏شود؛ زیرا خداوند مى‏فرماید: «بر مردمى که استطاعت دارند به سوى خانه خدا بروند، لازم است حج به جا آورند و کسى که کفر بورزد (آن را ترک کند)، به خود زیان رسانیده است و خداوند از آنان بى‏نیاز است. اى على، کسى که حج را به تأخیر بیندازد تا اینکه از دنیا برود، خداوند او را در قیامت یهودى یا نصرانى محشور مى‏کند.

حج در روایات
در منابع حدیثی شیعه و سنی، روایات فراوانی درباره اهمیت و عظمت حج وجود دارد، که در این مختصر
مجال پرداختن به همه آنها نیست.  امام صادق7 قوام دین را به قوام خانه خدا می‏داند و می‏فرماید: «لَا یَزَالُ الدِّینُ قَائِماً
مَا قَامَتِ الْکَعْبَةُ». پیامبر گرامی اسلام9 به قطاری از شتران که حاجیان را برای زیارت خانه خدا می‌برد، نگاه کردند
و فرمودند:
قدمی  برنمی‏دارند،  مگر اینکه برای آنان حسنه‏ای ثبت می‏شود و قدمی نمی‏نهند، مگر اینکه گناهی از آنان محو می‏گردد و چون از مناسک حج فارغ شدند، به آنان اعلام می‏شود: «بنایی را بنا کرده‏اید. آن را خراب  نکنید. گناهان گذشته شما بخشیده شد. از حالا به بعد عمل نیک انجام دهید».
آن حضرت همچنین فرمودند: «کسی که دنیا و آخرت می‏خواهد، به خانه خدا برود».

امام صادق7 می‏فرماید: «هیچ کاری بهتر از حج نیست؛ مگر جهاد و شهادت در راه خدا». امیرالمؤمنین علی7 نیز در بستر شهادت، که باید مهم‌ترین سخنان گفته شود، به حج سفارش کردند:
اللهَ اللهَ فِی بَیْتِ رَبِّکُمْ لَا تُخَلُّوهُ مَا بَقِیتُمْ فَإِنَّهُ إِنْ تُرِکَ لَمْ تُنَاظَرُوا.
خدا را! درباره خانه پروردگارتان در نظر داشته باشید. تا هستید، آن را خالی نگذارید؛ زیرا اگر حج متروک شود، نظر رحمت خدا از شما قطع خواهد شد.
امام صادق7 فرمود:
مَا سَبِیلٌ مِنْ سَبِیلِ الله أَفْضَلَ مِنَ الْحَجِّ إِلَّا رَجُلٌ یَخْرُجُ بِسَیْفِهِ فَیُجَاهِدُ فِی سَبِیلِ الله حَتَّى یُسْتَشْهَدَ.
هیچ راهی از راه‌های خدا برتر از حج نیست؛ مگر اینکه مردی شمشیر بردارد و در راه خدا جهاد کند تا شهید شود.

حج در نگاه مقام معظم رهبری
با نگاهی به آرا و اندیشه‌های بنیانگذار فقید جمهوری اسلامی ایران و مقام معظم رهبری، به خوبی می‌توان دریافت که در نظر آنان نیز حج در ابعاد عبادی، سیاسی و اجتماعی، نقشی کلیدی ایفا می‌کند. مقام معظم رهبری، در دیدار با کارگزاران حج، درباره اهمیت و کارویژه‏های این کنگره جهانی چنین فرمودند:
می‌بینید کأنّه حج از همیشه مهم‌تر است؛ لازم‌تر است و بیشتر مورد احتیاج است. از هر دو نظر، حج مهم است: هم برای درون خود ما (درون امت اسلامی) و هم از لحاظ بین‌المللی. امت اسلامی را در طول قرن‌ها، در طول سال‌های متمادی زمین‏گیر کردند؛ ذلیل کردند؛ خفیف کردند؛ بی‌همت کردند، ناامید کردند و با ابزارهای جدید خواستند معنویت را، روحانیت را، توجه و تضرع را در او تضعیف کنند. حج همه این گرفتاری‌ها را ترمیم می‌کند؛ به آحاد امت اسلامی عزت می‏دهد؛ احساس اقتدار می‌دهد؛ امید می‌بخشد؛ حجِ درست این‌جور است. اولین تأثیر حج در درون امت اسلامی است، در دل‌های خود ماست. ما به حج احتیاج داریم؛ برای اینکه روحیه‌های خودمان را تقویت کنیم؛ ترمیم کنیم؛ احساس کنیم که ما به خدا متوکلیم؛ به خدا متکی هستیم؛ ما عظیم هستیم؛ یک امت بزرگ هستیم؛ از این طرف، تأثیر داخلی مهم است. از آن طرف، تأثیر بین‌المللی مهم است: دشمن را تضعیف می‌کند؛ روحیه دشمن را در هم می‌شکند؛ عظمت اسلام را به رخ دشمن می‌کشد؛ وحدت امت اسلامی را در مقابل دشمن آشکار می‌سازد. ما به این احتیاج داریم.

جایگاه حج و عمره مجدد در روایات
بر خلاف کسانی که حج  وعمره مجدد را اسراف و یا مخالف آموزه های دینی می‏شمارند، در نگاه آیات و روایات حج و عمره مستحبی نیز ثوابی مضاعف دارد.
بر پایه برخی روایات، هیچ رفتار شایسته و انفاق مستحبی، جایگزین حج نیست و هر انفاقی هر چند فراوان،
نمی‌تواند پاداش حج از دست رفته را جبران کند.  گویا در زمان معصومین نیز برخی انفاق در راه خدا را جایگزین حج می‌پنداشتند، تا آنجا که امام صادق7 ضمن تکذیب سخنان شخصی که صدقه دادن و انفاق مستحب را برتر از حج مستحب خوانده بود، مورد ملامت قرار داده و چنین دیدگاهی را مایه تعطیلی حج دانسته و حج مستحب را برترین انفاق شمردند.  با این حال، اگر انفاق در راه خدا و برآوردن نیازهای مؤمنان، موجب تعطیلی حج نگردد، انفاق در راه خدا برتر دانسته شده است.

ترک حج
همان گونه که بر انجام فریضه حج تأکید بسیاری شده و دستاوردهای بسیاری برای زندگی دنیا و آخرت انسان دارد، ترک حج نیز به شدت در آیات و روایات مذمت شده و حتی همردیف کفر قرار گرفته است.  
کسی که عمدا حج را به تأخیر بیاندازد تا فرصت انجام آن از دست برود به تعبیر پیامبر خدا ص یهودی یا نصرانی محشور خواهد شد.   و چنین فردی از شفاعت پیامبر ص محروم و بر حوض کوثر وارد نخواهد شد.  
به عقیده مرحوم فیض کاشانی کسی که به وجوب حج اعتقاد داشته باشد اما در انجام آن مسامحه ورزد، نشانگر کوتاهی وی در انجام فریضه مهم حج است و در نتیجه بیانگر بی اعتقادی وی به اصل وجوب حج می‏باشد.

 برخی از روایات، تارک حج را از مصداق‌های زیانکارترین مردم در آیه {هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمالاً}  شمرده‌اند  و مصداق گمراه و کور در آیه {وَ مَنْ کانَ فِی هذِهِ أَعْمى فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمى وَ أَضَلُّ سَبِیلاً}  دانسته‌اند که برای دیدن یکی
از واجبات الهی کور شده است  و به سبب این نابینایی، در روز قیامت نیز نابینا برانگیخته می‌گردد و از مصداق‌های آیه
{وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمى}  دانسته می‌شود.  همچنین آیه {فَأَصَّدَّقَ وَ أَکُنْ مِنَ الصَّالِحِینَ}  در روایات اهل بیت  و نیز ابن عباس  به معنای تاسف خوردن و آرزوی بازگشت تارک حج در هنگام مرگ، تفسیر شده است.

حج 96
تاریخ حج افت و خیزهای بسیاری داشته است. گاه به سبب وجود ناامنی، آب و هوای نامساعد، فقر و... حج برگزار نشده است و گاه حاکمان جائر، از حج‌گزاری زائران برخی مناطق اسلامی، جلوگیری کرده‌اند.  حج سال 1394 شاید فاجعه‌بارترین حج مسلمانان، در طول تاریخ، بوده است. شهادت چند هزار نفر از حاجیان بیت الله الحرام در منا و حادثه جانسوز سقوط جرثقیل در مسجد‌الحرام، حوادثی بود که در نوع خود کم‌نظیر بود و بی‌تردید ناتوانی کشور میزبان را در مدیریت حج، نشان داد.

میان کشورهای اسلامی، جمهوری اسلامی ایران بیشترین و مؤثرترین برخورد را با عاملان این حوادث داشت و از همان لحظات آغازین حادثه، سازمان حج و زیارت با هدایت نماینده محترم ولی فقیه در امور حج و زیارت، به مدیریت این بحران برخاست. فعالیت‏های نظام جمهوری اسلامی و سخنان با صلابت مقام معظم رهبری، خطاب به دولت آل سعود، سبب شد که تمامی پیکرهای مقدس شهدای منا به جمهوری اسلامی ایران بازگردانده شود. درحالی‌که خون حاجیان سایر کشورهای اسلامی، که برخی از آنها بیش از ایران قربانی داشتند، به سبب تهدیدها یا تطمیع‌های عربستان، پایمال شد.  

این فاجعه بزرگ، سبب شد که با توجه به عدم تضمین سعودی‌ها، جمهوری اسلامی ایران، در سال 1395 نتواند حجاج ایرانی را به حج اعزام کند. درحالی‌که سایر کشورهایی که به مراتب از جمهوری اسلامی ایران قربانی بیشتری داده بودند، بدون توجه به مخاطرات سال گذشته، اتباع خود را به دون هیچ پیش‌شرطی اعزام کردند. اما در سال جاری با دعوت عربستان از ایران برای شرکت در حج، جمهوری اسلامی ایران، به بررسی اوضاع و با طرح مسئله در کارگروه‌های مختلف تخصصی، و نظر مسئولان نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و ارزیابی نظرات متولیان حج سعودی، به این نتیجه رسید که با گذاشتن شرط‏هایی که ناظر به کاستی‏های حج 94 بود، مراتب احتیاط را کاملاً رعایت کند تا بار دیگر چنان فجایعی تکرار نشود.
در چندین جلسه که میان سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی ایران و مسئولان دولت عربستان برگزار شد، اکثر قریب به اتفاق شروط ایران پذیرفته شد و دولت عربستان تعهد کرد عزت، کرامت و امنیت حجاج ایرانی، در طول این سفر، کاملاً حفظ شود. دولت سعودی برخلاف روش خود، که به هیچ یک از کشورها تعهدنامه کتبی نمی‏دهد، این تعهد را در مورد زائران ایرانی، داده است.
افزون بر موارد مزبور، گاه زمزمه‌هایی مبنی بر احتمال وجود خطر و متعاقب آن، احساس خوف، در گوشه و کنار شنیده می‌شد که این مسئله نیز از مقام معظم رهبری و مراجع عظام استفتا گردید: «با توجه به حادثه اسفبار منا در سال گذشته، آیا خوف خطر جانی مانع از حصول استطاعت و تشرف به حج می‌شود؟» و ماحصل نظر آنان این بود که این خوف، مانع از حصول استطاعت نیست.  
با این حال نماینده محترم ولی فقیه، همراه رئیس محترم سازمان حج و زیارت، با مراجع عالیقدر تقلید دیدارهایی داشتند که با نظر تفصیلی ایشان درباره برگزاری حج آشنا شوند.

مراجع عظام و حج 96
در دیدارهایی که نماینده محترم ولی فقیه با مراجع تقلید داشتند، آنان با توجه به اهمیت حج، مراتب خشنودی خود را از برگزاری حج 96 اعلام کردند که برخی از سخنان ایشان در ادامه می‌آید:

1. آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی
ایشان اعزام زائران ایرانی را به حج تمتع، فرصت خوبی برای بهره‌گیری از فیوضات معنوی حج دانستند و گفتند:
خدا را شکر می‌کنیم که حج راه افتاد و پس از یک وقفه کوتاه، دوباره شاهد اعزام زائران ایرانی به حج تمتع هستیم... . البته به دلیل دوری راه و برخی مسائل، سفر حج با مشکلاتی همراه است، اما نباید از برگزاری حج غفلت کرد؛ زیرا برگزار نشدن خود حج، برخی زیان‌ها را به همراه خواهد داشت... . متأسفانه برخی از افراد از شیوه اعزام و حضور زائران ایرانی در عربستان، تفسیرهای نادرستی انجام می‌دهند که هرگز این تعبیرات، مورد تأیید نیست و به اعزام زائران، آسیب می‌رساند. امیدواریم که حج امسال در آرامش و به خوبی برگزار شود و در آینده نزدیک، اعزام زائران به عمره مفرده را شاهد باشیم.... متأسفانه عده‏ای از تعطیلی حج خوشحال بودند. آنها کسانی هستند که اعتقادی به حج ندارند و مایل‌اند که چهره نظام اسلامی مخدوش شود. اما ناکام ماندند و امسال شاهد اعزام عزتمندانه حجاج ایرانی خواهیم برد.
ایشان به سختی‏های سفر حج اشاره کردند و گفتند: «حج نیز همچون سایر سفرها، دارای برخی مشکلات و سختی‏هایی است که زائران باید با مشکلات احتمالی کنار بیایند و سختی‏ها را تحمل کنند و بدانند که این سختی‏ها نیز اجر پاداش به همراه خواهد داشت».

2. آیت‌الله العظمی جوادی آملی
ایشان با اشاره به مراسم سالیانه حج گفتند:
خود مسئله حج، سالی یک بار است و به افراد مستطیع تعلق دارد؛ اما کعبه در همه لحظات زندگی ما وجود دارد، به صورتی که در همه شرایط مهم می‏گویند به سوی قبله بایستید: «الکعبه قبلتی». ما نمی‏توانیم از کعبه فاصله بگیریم. نماز ما به سوی کعبه، ذبح به سوی کعبه، دفن مرده‏های ما به سوی کعبه و در کل در تمام شرایط زندگی «الکعبه قبلتی». ما با کعبه زندگی می‏کنیم. لذا تنها مسئله حج نیست. حیات و ممات ما با کعبه مرتبط است و جدا کردن کعبه از ما امکان‌پذیر نیست.
این اصل «الکعبة قبلتی» باید به عنوان یک اصل اساسی مانند «القران کتابی» یا «الاسلام دینی» مطرح باشد؛ چون این همتای قرآن کریم است. لذا اصل توجه به کعبه باید به زائران آموزش داده شود و جایگاه کعبه برای آنها به درستی تبیین گردد. آیت‌الله العظمی جوادی آملی تصریح داشتند:
عزت مؤمن و نظام به دست خود مؤمنان و شهروندان است. خرید سوغات و رفتار ما باید با احترام و ادب همراه باشد. آل سعود شاید ما را نشناسد، اما ما که خود را می‌شناسیم! ما از دیاری هستیم که به برکت قرآن و عترت، در پایبندی به عهد و پیمان و درایت در همه جهان نمونه هستیم.
ایشان در توصیه به روحانیون کاروان‌ها و مسئولین حج اظهار داشتند:
باید زائران ما آن تربیتی را که به برکت قرآن و عترت در ما هست، رعایت کنند و این نکته به زائران یادآوری گردد که عزت با خود ببرند؛ عزت تحویل آنها بدهند و با عزت برگردند و توجه داشته باشند زبان مشترکی که همه مردم جهان آن را می‌پسندند، ادب است.

3. آیت‌الله العظمی سبحانی
آیت‌الله العظمی سبحانی درباره مغتنم شمردن فرصت حج فرمودند:
حج تمتع فرصت خوبی برای بهره‌مندی زائران از این سفر معنوی است و نباید این فرصت را به راحتی از دست داد و زائران باید قبل از اعزام، مقدمات سفر را فراهم کنند تا دست پر به شهر و دیار خود بازگردند.
حضرت آیت‌الله سبحانی، حضور زائران ایرانی در حج تمتع را مهم ارزیابی کردند و اظهار داشتند:
زائران باید قدردان تک تک لحظه‌های حضورشان در حج تمتع باشند و بدانند که آنها مهمان خدا هستند و به راحتی این فرصت‌ها برای هرکس فراهم نمی‌شود.
ایشان همچنین از کشور عربستان خواستند به حق و حقوق زائران بیشتر توجه کند، و تصریح کردند:  
زائران، ضیوف‌الرحمن هستند و متولیان حج در عربستان باید این فرصت را مغتنم بشمارند و از زائران به خوبی پذیرایی کنند.
ایشان در پایان از فراهم شدن زمینه اعزام زائران ایرانی به حج تمتع ابراز خرسندی کردند و از مسئولان بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت برای اعزام زائران و فراهم کردن مقدمات این سفر، قدردانی کردند.

4. آیت‌الله العظمی شبیری
ایشان با اشاره به اهمیت فریضة حج گفتند:
فریضه حج چیزی نیست که با هر مشکلی تعطیل شود و حج باید برای مسلمانان حفظ شود... . سم‌پاشی‏هایی که برای تعطیلی حج انجام می‌شود، باید با آنها مقابله شود و خطبا، مردم را در این زمینه روشنگری کنند... . شایعاتی که مطرح می‏شود، واقعیت ندارد و منبری‏ها باید این مسائل را دنبال کنند تا مردم به اشتباه نیفتند. صحیفه سجادیه و کامل الزیاراتی که ما در اختیار داریم، آنها محروم از این کتاب‏ها هستند و وقتی که آنها ادعیه و زیارات ما را می‏شنوند و می‏خوانند، شیفته آن می‏شوند.
حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی تصریح کردند: «در روایات آمده است که یکی از فواید حج، انتقال مطالب اسلام میان مسلمانان است و ما از طریق حج می‌توانیم به این ویژگی برسیم».

5. آیت‌الله العظمی نوری همدانی
ایشان از تلاش‌های سازمان حج و زیارت برای بازگشایی راه حج به روی حجاج ایرانی، چنین قدردانی کردند:
همه زائران منتظر آغاز اعزام به حج تمتع بودند که خوشبختانه مقدمات این سفر معنوی به خوبی فراهم شد... . اینکه موضوعات عبادی و سیاسی را توأم قرار ندادند خیلی خوب است. این سازمان تلاش زیادی برای برگزاری حج انجام داد و این توفیق را به شما تبریک عرض می‌کنیم و امیدواریم موجب عزت و عظمت ایران باشد... . طبق قراردادهایی که با طرف عربستانی داشتید، برنامه خوبی را تدارک دیده‌اید و امیدواریم برنامه‌های معنوی را در حج تمتع به خوبی برگزار کنید... . دعای همه مسلمانان همراه شماست و امیدواریم که این وظیفه را به انجام برسانید و ما هم دعاگوی شما برای صحت و سلامت هر چه بیشتر هستیم.
حضرت آیت‌الله نوری همدانی از زائران ایرانی خواستند که از فرصت معنوی حج به خوبی بهره بگیرند و آن را از دست ندهند. ایشان در ادامه گفتند: «زائران در زمان حضور، به مسائل معنوی بیشتر توجه کنند و به مسائل حاشیه‌ای نپردازند و این فرصت، بهترین زمان برای ارتباط‌گیری با معبود خویش است».

حج 96 و شبهات
متأسفانه علیرغم برخورد مناسب جمهوری اسلامی ایران با عملکرد نامناسب عربستان در مدیریت حجاج، پس از حج سال 94 شاهد موج فزاینده حملات و شبهات علیه فریضه ارزشمند حج بودیم.  
با نگاهی به ماهیت و تنوع تبلیغات منفی علیه حج، کعبه، مکه، زیارت و عرب‌ستیزی، به خوبی می‌توان دریافت که در این کارزار، جریان‌های اسلام‌ستیز، ناسیونالیست و سکولاریست، با یکدیگر هم‌پیمان شده‏اند و موجی نو، با محوریت تضاد با حج، به راه انداخته‌اند. نالایقی و ناتوانی آل سعود در مدیریت حج نیز دستاویز آنان شده است و به جای اینکه مقصران واقعی، یعنی آل سعود را سرزنش کنند، به آموزه‏ها و تعالیم حیات‌بخش اسلام می‌تازند.

آنان به زعم خود می‏کوشند با هجو آموزه‎های بزرگی همانند حج، قداست و عظمت اسلام را در نگاه مسلمانان تخریب کنند و به این صورت به اهداف خود، یعنی ترویج عقاید پان‌ایرانیستی و رواج الحاد و اسلام‌ستیزی، بپردازند. البته نباید فراموش کرد که همه کسانی که در انتقال چنین شبهاتی فعال هستند، دشمن و مغرض نیستند. بلکه برخی نیز تحت تأثیر این تبلیغات، ناخواسته و ناآگاهانه بر این آتش می‌دمند.
جریان اسلام‌ستیزی که امروز به بهانه فاجعه منا و دشمنی وهابیت با شیعه و اسلام، آموزه‌های اسلامی را مورد هجمه و تمسخر قرار می‌دهد و گاه پیشنهادهایی همچون مصرف کردن هزینه سفر حج در امور خیریه را مطرح می‌کند، دنباله همان جریان آیات شیطانی است که کوشید شخصیت پیامبر9 را در قالب کاریکاتورها و فیلم موهن «معصومیت مسلمانان» خدشه‌دار کند.

امروز نیز کسانی که به وهن حج می‌پردازند، خواسته یا ناخواسته، پیاده‌نظام همان جریان‌اند. درحالی‌که مراسم حج، نه تنها مورد توجه مسلمانان است که حتی عظمت آن، تحسین غیر مسلمانان را نیز برانگیخته است. از طرف دیگر تلاش برای به تعطیلی کشاندن حج، به بهانه‌هایی چون خطر موجود یا کمک به وهابیت در صورت سفر به حج و... ، روی دیگر این سکه است که دشمنان، با تمام توان خود آن را دنبال می‌‌کنند. این شبهات هر از چندگاهی از زبان دوستان نیز شنیده می‌شود. اما هنگامی که ریشه‌های آن بررسی شود، می‌توان عقبه فکری آن را در اردوی دشمن یافت.
چنان‌که گفته شد، مسئولان سیاسی و امنیتی کشور، تمامی مراحل برگزاری حج را با دقت و وسواس بسیاری بررسی کرده و مراجع تقلید نیز آن را تأیید کرده‌اند. چنین وضعیتی نشان‌دهنده این واقعیت است که منافع برگزاری حج از یک سو، و تضمین‌هایی که موجب اطمینان مسئولین شده است از سوی دیگر، ضرورت برگزاری حج را ایجاب می‌کند که در اینجا به برخی از موارد آن اشاره خواهد شد:

فاجعه منا و انبوه شبهات
پس از فاجعه منا، انتقادات علیه دولت عربستان و ناتوانی آن در مدیریت حج، آغاز شد و مقام معظم رهبری درباره این حادثه و ضرورت مسئولیت‌پذیری رژیم آل سعود و بازگرداندن ابدان مطهر شهدا موضع‌گیری شدیدی کردند.
میان کشورهای اسلامی که اتباع آنان در منا قربانی شدند، تنها جمهوری اسلامی با قدرت در برابر عربستان ایستاد و به فاجعه منا واکنش نشان داد و نهایتاً نیز ابدان پاک شهدای منا را به کشور بازگرداند. اما به موازات انتقادات و حملات جمهوری اسلامی ایران در فضای رسانه‌ای و دیپلماتیک، جریان دیگری نیز رشد کرد که با استفاده از احساسات مردم و دشمنی ملت مسلمان ایران با حکومت عربستان، سیاست‌های خاص خود را دنبال کرد. در فضای مجازی شبهات بسیاری درباره حج و مناسک ارزشمند آن مطرح شد که در مجموع می‌توان آنها را در دو محور خلاصه کرد:

محور اول: خطر برگزاری حج
کسانی که چنین پرسشی را مطرح می‌کنند، به دو دسته تقسیم می‌شوند: گروه اول کسانی با توجه به عملکرد دولت آل سعود و حادثه جانسوز منا و سقوط جرثقیل در مسجدالحرام از یک سو، و روابط سرد و تیره جمهوری اسلامی ایران با عربستان از سوی دیگر، حقیقتاً درباره سرنوشت حجاج نگران‌اند و بیم آن دارند که دوباره فاجعه‌ای با ابعاد بزرگ‌تر یا کوچک‌تر از حادثه منا اتفاق بیفتد. اما گروه دوم، بیش از آنکه واقعاً دغدغه خطر برای زائران خانه خدا را داشته باشند، اهداف سیاسی و مقابله با حج را دنبال می‌کنند و از این طریق می‌کوشند این فریضه الهی را تعطیل کنند. روی سخن این نوشته با گروه اول است؛ چه اینکه گروه دوم به دنبال آگاهی از واقعیت نیستند و صرفاً نگاه ابزاری به موضوع دارند.

درباره بحث خطر در حج، چندین نکته را باید مورد توجه قرار داد:
1. همان گونه که گفته شد، روند تصمیم‌گیری برای برگزاری حج، بسیار پیچیده و با احتیاط‌ها و دغدغه‌های لازم انجام شده، تا آن که موجب اطمینان خاطر مسئولان مختلف امنیتی، سیاسی و حتی مذهبی (مراجع) شده است.

2. تاریخ حج‌گزاری نشان داده است که معمولاً عربستان سعودی، برای حفظ جایگاه خود در جهان اسلام، به عنوان خادم الحرمین الشریفین، کوشیده است در حج برای کشورهای مسلمان مشکل ایجاد نکند. با نگاهی به روابط میان جمهوری اسلامی ایران با عربستان، می‌توان دریافت که از آغاز انقلاب اسلامی ایران، روابط میان دو کشور، جز در مقاطعی کوتاه، همواره با التهاب و تنش‌های اساسی همراه بوده است. منشأ این تنش‌ها نیز صرفاً به اختلافات سیاسی محدود نبوده و بیش از آن، ریشه‌های اعتقادی و فکری داشته است؛ تا آنجا که دو کشور، هر ساله آثار گوناگونی علیه یکدیگر منتشر کرده‌اند. بدون اغراق شاید بتوان گفت میزان آثاری که در کشور علیه وهابیت منتشر شده، بیش از آثاری است که ضد دیگر فرق انحرافی تولید و منتشر شده است. همچنین آثاری که دولت عربستان علیه شیعه تألیف و منتشر کرده است، بسیار گسترده و انبوه است. حال اگر به فعالیت‌های فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای نیز توجه شود، مشاهده می‌شود که تا چه اندازه حملات وهابیت علیه شیعه، در سراسر جهان، با محوریت جمهوری اسلامی ایران، گسترده و فعال است.
با این حال در طول سی و چند سال گذشته که حج برگزار شده است (جز سال‌ حج خونین و حج 96)، شاهد برخوردهای خطرناکی در حوزه حج نبوده‌ایم و درحالی‌که برخی اوقات روابط دیپلماتیکی میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان، به جز صدور ویزا، وجود نداشته است، حجاج و زائران ایرانی به راحتی به سفر عمره و حج مشرف شده‌اند؛ به همین سبب نمی‌توان صرفاً اختلافات سیاسی و موضع‌گیری‌های تند دو دولت علیه یکدیگر را دلیلی بر ناامنی مراسم حج شمرد؛ چه اینکه چنین فضای آشفته‌ای به سال جاری اختصاص ندارد.

3. جدای از تدابیر امنیتی، و بررسی‌های کارشناسی، چنان‌که گفته شد، از نظر فقهی نیز از مقام معظم رهبری و مراجع عظام تقلید، در قالب استفتا، نظرخواهی شد و مراجع نیز وجود احتمال خطر را موجب عدم استطاعت نشمردند. همچنین سخنان مراجع تقلید در دیدار نماینده محترم ولی فقیه با مراجع، نشان‌دهنده علاقه‌مندی آنان به برگزاری حج بود.

4. کسانی که در مورد خطر احتمالی در حج ابراز نگرانی می‌کنند، می‌کوشند فاجعه منا را عمدی جلوه دهند؛ به گونه‌ای که عربستان  با عنایت به برنامه‌ای از پیش تعیین شده، به این کار اقدام کرده است. بنابراین امکان دارد در سال جاری نیز به چنین اقداماتی علیه زائران ایرانی دست بزند. اما کارشناسان این نظریه را تأیید نکرده‌اند و از نظر منطقی نیز معقول نیست که دولت عربستان، برای به شهادت رساندن چهارصد و شصت و چهار حاجی ایرانی، هزاران حاجی را به کام مرگ بفرستد و بدین وسیله، صلاحیت خود را برای اداره حج، دچار خدشه کند.
این فرضیه‌ زمانی صحیح است که در سال‌های گذشته شبیه چنین حوادثی اتفاق نیفتاده باشد؛ درحالی‌که هر سال در عربستان، به سبب سوء مدیریت، شاهد چنین حوادثی هستیم. کشته شدن تعدادی از زائران در تونل منا، شکسته شدن پل منا و شهید شدن بیش از سیصد نفر در حادثه جرثقیل در مسجدالحرام و ده‌ها حادثه دیگر که در ایام حج رخ می‌دهد، نشانگر این واقعیت است که متأسفانه تمامی این حوادث، بر اثر ضعف مدیریت عربستان در برگزاری مراسم حج رخ داده است؛ واقعیتی که حجاج بارها به آن اشاره کرده‌اند.
ناگفته نماند که هرچند ایجاد این حادثه، عمدی نبوده است. اما عملکرد عربستان در روزهای پس از حادثه و مدیریت بحران، به شدت قابل بررسی و نقد است و همچنان نیز از سوی سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری در حال پیگیری است.

5. برخی، افزون بر مسئله خطر، به ضرورت حفظ عزت و کرامت حجاج ایرانی اشاره دارند و رژیم سعودی را عامل خدشه‌دار کردن عزت و کرامت مسلمانان معرفی می‌کنند؛ دلیل این مسئله را نیز حادثه جده می‌شمارند. در این مورد نیز نباید این نکته را فراموش کرد که چنین حادثه‌ای ممکن است در هر کجای دنیا اتفاق بیفتد. اما آنچه مهم است، استیفای حق و مجازات عاملان است. جمهوری اسلامی ایران آن‌چنان برای اتباع خود ارزش قائل بود که به سبب این حوادث، عمره را تعطیل کرد و برقراری مجدد آن را به مجازات افراد خاطی منوط کرد. طی پیگیری‏های انجام‌شده، این افراد به انفصال دائم از خدمت، و هزار ضربه شلاق محکوم شدند و مسئولان حج عربستان اعلام کردند که ما برای آنها اشد مجازات، یعنی اعدام را تقاضا کرده بودیم که قضات آن را نپذیرفتند.

6. جدای از تمامی این موارد، اگر نگاهی به تاریخ اسلام بیافکنیم، مشاهده می کنیم که در ادوار مختلف، هماره خطرهای بالقوه بسیاری حجاج و معتمرین را تهدید می کرده است، جدای از خطرات طبیعی همچون سیل، سرما و گرما

و ... می توان به خطرات امنیتی مانند عدم امنیت راه ها و جان باختن بسیاری از حجاج و زائرین اشاره کرد. تا بدانجا که
گاه سفر حج بیش از یک سال به درازا می انجامید و افراد قبل از سفر نه به سبب صرفا استحباب بلکه از آنجا که احتمال مرگ آنان را تهدید می کرد، وصیت نامه خود را می نگاشتند. با نگاهی به سفرنامه هایی که توسط حجاج در قرون گذشته نوشته شده است، به خوبی می توان به اوج رنج و مشقاتی که در سفر حج وجود داشته است، پی برد. با این حال پیشوایان معصوم: در بسیاری از موارد مقید بوده اند که با پای پیاده حج را انجام دهند.
از طرف دیگر تمام حج هایی که اهل بیت: انجام داده‏اند، در دوران حکومت‏های جائر و ستم کاری بوده است که یا به مراتب بدتر از آل سعود بوده اند و یا همانند آنها بوده اند. به عنوان نمونه امام سجاد ع در دوران عبدالملک مروان به حج مشرف شدند. عبدالملک مروان چند هزار شیعه را به شهادت رساند. جوانان شیعه را در مقابلش سر می بریدند و وی اظهار شادمانی می کرد. حجاج بن یوسف والی او بود و کشتارها و جنایت های او هرگز از خاطره تاریخ محو نخواهد شد، با این حال امام سجاد ع، به علت اهمیت و ضرورت احیای حج، هرگز به بهانه حاکمیت عبدالملک حج را ترک نکردند.  امام هادی ع در دوران متوکل عباسی که اصلا اعتقاد به اسلام نداشت و رسما شراب می نوشید، به حج مشرف شدند. امام موسی بن جعفر ع در عصر  هارون الرشید که روی حاکمان جائر را سفید کرده بود، به حج مشرف شدند و هیچ یک از ائمه ع به علت تسلط حکام فاسد و ظالم بر حرمین شریفین این سفر معنوی را ترک نکردند.  

البته همان گونه که گفته شد حتما باید نسبت به امنیت زائران و حجاج تمام توان به کار گرفته شود، که همان گونه که گفته شد، مسؤولین امر تمام تلاش خود را به کار گرفته اند و در ظاهر تمامی موانع مرتفع شده است.
با توجه به ‌آنچه گفته شد، دلایل مطرح‌شده، وجاهتی برای تعطیلی فریضه‌ای چون حج را ندارد؛ به ویژه آن که در صفحات گذشته نسبت به اهمیت به جا آوردن حج و همچنین عواقب ترک حج در آیات و روایات گفته شد و مراجع عظام نیز به آن اشاره کرده‌اند.   
محور دوم: هزینه‌های حج
بخشی از شبهات و پرسش‌ها، به هزینه‌های حج باز می‌گردد. این شبهات در قالب‌های گوناگون مطرح می‌شود:
ـ «به جای اینکه برای حج هزینه شود، برای فقرا و مستمندان هزینه گردد»؛
ـ «هزینه‌ای که برای حج به عربستان پرداخت می‌شود، صرف کشتار مردم بی‌گناه یمن و سوریه می‌شود و به همین علت ما نیز در کشتار آنها شریک هستیم»؛
ـ «سازمان حج و زیارت برای اهداف مادی خود، در پی برگزاری مراسم حج است».
چنین شبهاتی نیز گاه از سوی افرادی مطرح می‌شود که غرضی ندارند و صرفاً به عنوان پرسش، ذهن آنها را به خود مشغول کرده است و به دنبال پاسخ مناسب هستند. اما در مقابل گروهی هستند که این پرسش‏ها را برای مقابله با اصل حج، تعطیلی حج یا تضعیف سازمان حج و زیارت و آزاد شدن مدیریت حج و زیارت دنبال می‏کنند. در پاسخ به این پرسش‌ها باید گفت:
1. بر اساس نظر تمامی  فقها در طول تاریخ شیعه، فرد مستطیعی که حج بر او واجب شده است، نمی‏تواند به بهانه کمک به دیگران یا موارد دیگر، حج را تعطیل کند و هزینه‌های آن را به مصارف دیگری برساند. چنین فردی بی‏تردید مصداق آن حدیث شریف است که می‌فرماید: «کسی که استطاعت دارد و حج را ترک می‏کند، اگر بمیرد، مانند کسی است که نصرانی یا یهودی از دنیا رفته است».
امام صادق7 می‌فرماید:
فردی به پیامبر گفت: «ای پیامبر خدا، من به قصد حج بیرون آمده‏ام؛ ولی نتوانستم حج انجام دهم. من مردی ثروتمندم. به من دستوری ده که با دارایی‌ام کاری کنم که به اجری مانند اجر حج برسم». پیامبر9 به او فرمود: «به ابوقبیس  بنگر. اگر ابوقبیس طلای سرخ شود که تو در راه خدا انفاق کنی، به چیزی که حاجی می‏رسد، نمی‏رسی». سپس فرمود: «تو کجا می‌توانی به چیزی برسی که حاجی به آن می‏رسد».
حتی کسی که از حج نهی کند، در روایات مورد مذمت قرار گرفته است.
امام صادق7 فرمود: «هرکس یک درهم در حج خرج کند، برایش بهتر از یک هزار درهم است که به حق خرج کند».
چنین روایاتی نشانگر این واقعیت است که حج، فریضه‌ای است واجب که هیچ امر دیگری نمی‌تواند جای آن را بگیرد و هنگامی که بر کسی مستقر شود، تا آن را انجام ندهد، هرگز ذمه‌اش بری نخواهد شد. البته نباید این نکته را فراموش کرد که مناسب است انسان، با توجه به مشکلات موجود و محدودیت‌هایی که در حج‌گزاری دیگران وجود دارد، هزینه‌های حج‌های استحبابی را در امور خیر هزینه کند؛ هرچند در مورد انجام مکرر حج نیز توصیه‌هایی شده است.

2.  اگر به فعالیت‌های عربستان سعودی علیه شیعه در سراسر جهان، و هزینه‌هایی که این کشور وهابی علیه شیعه می‌کند، نگاهی بیندازیم، می‌بینیم مبالغ میلیاردی در این حوزه هزینه می‏شود. در طول سال آثار بسیاری علیه شیعه منتشر می‌شود و مبلغان زیادی در سراسر دنیا، با حمایت وهابیت، علیه شیعه فعالیت می‌کنند. در این میان، حمایت از گروه‌های تکفیری در عراق، افغانستان، سوریه، لبنان و... نیز، که هدف اصلی آنها شیعه است، خود حکایت دیگری دارد. علت حضور مستقیم یا نیابتی عربستان در بحران یمن، بحرین، عراق، سوریه و لبنان نیز بیش از هرچیز مقابله با گسترش تشیع است. اگر مخارج عربستان را در حوزه‌های مختلف ضد شیعی جمع بزنیم، به میلیاردها دلار می‌رسد. حال با وجود چنین سیاست‌هایی آیا منطقی است که عربستان، حضور سالانه نزدیک به یک میلیون شیعه را در قلب کشور خود بپذیرد؟! شیعیانی که دشمنان اصلی وهابیت هستند و بی‌شک در ایام حج، بهترین فرصت را برای خنثی کردن تهمت‌های وهابیان علیه شیعه  به دست می‌آورند؟

ایرانیان، در ایام حج، با مسلمانانی از 72 کشور اسلامی جهان در ارتباط‌اند؛ مسلمانانی که   همواره در معرض تبلیغات سوء وهابیت علیه شیعه بوده‌اند و اینک در حرمین، با دیدن عملکرد و رفتار مذهبی ایرانیان و شیعیان، به تضادی اساسی دچار می‌شوند. به راستی آیا می‌توان فرصتی مناسب‌تر و جامع‌تر از حج پیدا کرد تا در قالب دیپلماسی عمومی، به معرفی شیعه پرداخت؟ آیا درآمدی که از حج ایرانیان برای عربستان حاصل می‌شود، در مقابل این فرصت طلایی برای به چالش کشیدن تبلیغات وهابیت، عددی محسوب می‌شود؟ به نظر می‌رسد عربستان حتی حاضر است سهمی از تبلیغات ضد شیعی را به ایران بپردازد که ایران بیش از هشتاد هزار نفر را، که بخش عمده‌ای از آنها رهبران دینی هستند، به عربستان اعزام نکند.

چنین وضعیتی را هنگامی می‌توان بهتر درک کرد که تصور شود بیش از یک میلیون وهابی در طول سال، به مشاهدی مانند مشهد، قم و شیراز عزیمت کنند. آیا دولت و مراجع موافقت خواهند کرد که گروهی از وهابیان، برای اعمال عبادی و تبلیغات مذهبی، به ایران بیایند؟
همچنین به گفته سازمان حج و زیارت، هزینه‌های حج و عمره حجاج ایرانی در سال، جمعاً به حدود 300 میلیون دلار می‌رسد. درحالی‌که فقط درآمد نفت عربستان در سال قریب به دویست میلیارد دلار است و اگر فقط حج را در نظر بگیریم و حجاج را در سال حدود دو و نیم میلیون تصور کنیم، تنها حجاج ایرانی 86 هزار نفر را به خود اختصاص خواهند داد. وانگهی اگر جمهوری اسلامی ایران حجاج خود را به حج اعزام نکند، با توجه به تقاضای بسیار کشورهای دیگر، سهمیه ایران توسط سایرکشورهای اسلامی پرخواهد شد و نه‌تنها عربستان متضرر نمی‏شود، بلکه از عدم حضور حجاج ایرانی و در نتیجه تبلیغات علیه ایران و شیعه، بسیار مسرور نیز خواهد شد.

3. همچنین آنانی که هزینه های حج را اسراف تلقی کرده و پیشنهاد می کنند که به جای آن این مبالغ صرف مشکلات داخلی کشور شود، هرگز  به مبالغی که گاه به مراتب بیشتر از هزینه های حج است و در امور تفریحی و توریستی هزینه می شود، اشاره نمی‏کنند. به عنوان نمونه درآمد دولت مالزی از گردشگران ایرانی در سال 2014 ، 324/476/159 دلار  بوده است. حال اگر میانگین هزینه تور یک هفته ای به کشور مالزی را یک میلیون و ششصد هزار تومان در نظر بگیریم، مبلغی بالغ بر 160 میلیارد تومان می‏شود. و اگر هر گردشگر تنها 2 میلیون تومان برای خرید ارز هزینه کرده و در کشور مقصد از آن استفاده کند، متوسط کل درآمد مالزی از ورود گردشگران ایرانی به 360 میلیارد تومان می رسد.
هزینه های سفر به ترکیه در سال 2014 ، 4 هزار میلیارد تخمین زده شده است. حال اگر میانگین خرید ارز برای هزینه های داخلی این سفرها را هم 2 میلیون تومان در نظر بگیریم، 4 هزار میلیارد تومن هم باید به مبلغ حاصل از درآمد تورها اضافه کنیم که کل مبلغ را به 8 هزار میلیارد تومان می رساند.
همچنین سالیانه مقصد گردشگری بیش از 280 هزار ایرانی کشور امارات است. نرخ تور یک هفته ای دبی مبلغی بین 900 تا یک میلیون و 200 هزار تومان است، اگر متوسط این مبلغ را یک میلیون تومان در نظر بگیریم و هر مسافر هر برای هزینه های جانبی خود 2 میلیون تومان در نظر گرفته باشد. درآمد سالیانه دبی از ورود گردشگران ایرانی به این کشورمبلغی نزدیک به 500 میلیارد تومان می‏شود.  
در این میان اصلا سخن در این نیست که چرا مردم شریف ایران به مسافرت خارجی رفته و از تفریحات استفاده می‏کنند، اما سخن با کسانی است که مغرضانه چشم بر این هزینه های گزاف می بندند و صرفا به هزینه هایی که برای انجام یک عمل شرعی با آن همه دستاوردهای معنوی و مادی(لیشهدوا منافع لهم) چشم دوخته اند و ناجوانمردانه برای سست کردن باورهای مردم تلاش می کنند.  آیا می‏توان غیر از اسلام ستیزی و غرض ورزی نام دیگری بر آن نهاد؟؟  

4. برخی دیگر، پیگیری‏های مجدانه و شبانه‌روزی سازمان حج و زیارت را با نگاهی بدبینانه چنین تفسیر می‌کنند که سازمان برای منافع مادی خود تلاش می‌کند:
اولاً، تصمیم‌گیری برای برگزاری حج، به ویژه در شرایط حاضر فقط به بعثه و سازمان حج و زیارت منحصر نمی‌شود.
ثانیاً، این شبهه که امروز بر امواج اوضاع فعلی، شتاب بیشتری گرفته است، به زمان حاضر اختصاص ندارد و از گذشته نیز وجود داشته است. بسیاری از سودجویان، برای بهره‌برداری از زائران، هماره فعالیت هماهنگ و منظم سازمان حج و زیارت را برنمی‌تابند و در پی تضعیف این سازمان و ایجاد شرایط هرج و مرج در حوزه حج و زیارت هستند. در سال‌های اخیر چه بسیار مواردی مشاهده شده است که افراد، بدون هماهنگی با سازمان حج و زیارت، به اعزام زائران به عتبات و حتی حج و عمره اقدام کرده‌اند و زائران خانه خدا و عتبات عالیات، به سبب فقدان آگاهی مدیران گروه‌ها، با مشکلات بسیاری در کشورهای مقصد روبه‌رو شده‌اند که نمونه اخیر آن، سرگردان شدن بیش از چهارصد زائر عتبات عالیات در نجف اشرف بود که کارگزار غیر رسمی، آنان را رها کرده و خود گریخته بود. این در حالی است که برگزاری حج و عمره و تورهای زیارتی ایران همراه زبانزد خاص و عام بوده است و بعثه‏های کشورهای مختلف، در ایام حج، پیوسته از تجربیات ارزشمند جمهوری اسلامی ایران بهره برده‌اند. از طرف دیگر بعثه مقام معظم رهبری و به ویژه شخص نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت، بارها توصیه کرده‌اند که برای مراعات حال حجاج و زائران، تا جایی که امکان دارد، هزینه‌ها کاهش یابد و به همین سبب نیز هر سال تمامی مخارج با دقت محاسبه می‌شود تا مبلغ اضافه از حجاج بیت الله الحرام گرفته نشود. بنابراین ترویج چنین شایعاتی، سبب تضعیف جایگاه قدرتمند و بی‌بدیل سازمان حج و زیارت در اوضاع کنونی است.
در پایان به سخن امام صادق7 اشاره می‌کنیم که فرمودند:
مبادا احدی از شما برادرش را از حج باز دارد که در دنیا به او فتنه خواهد رسید، افزون برآنچه که در آخرت برایش در نظر گرفته شود. (یعنی عذاب)

 

توصیه‌های‌کاربردی به روحانیون ائمه جمعه و جماعات کشور درخصوص حج 96

در یکی دو ماه گذشته بویژه در روزهای اخیر مراجعه کسانی که استطاعت شرعی دارند و بستگان آنها به روحانیون ائمه محترم جمعه، بزرگان شهر و مدیران و کارگزاران کاروان‌ها بسیار زیاد شده است.
سئوال‌ها و پرسش‌های مستمر و مکرر از چگونگی برگزاری حج سال جاری، خطرات احتمالی و شایعات نگران کننده‌ای که به شکل فزاینده در فضای مجازی و رسانه‌ای کشور منتشر می‌شود. نگاهی گذرا به شرایط حساس منطقه وحجم عظیم اخبار درست و نادرست و شایعات دروغین که در هفته‌ها و روزهای اخیر از منابع مختلف و گاهی غیرموثق منتشرشده است، این حجم ازسئوال‌ها، تردیدها، نگرانی‌ها و دلشوره‌هایی را در فضای افکارعمومی
به وجود آورده است.

حال در چنین شرایطی روحانیت معظم بویژه امامان جمعه و جماعات و مبلغان معزز سراسرکشور چه وظیفه و رسالت دینی، ملی و انقلابی در قبال شرایط کنونی و سئوالات و شبهات افکارعمومی پیرامون حج برعهده دارند!؟
مبانی تصدیقی و مفروضاتی که می‌تواند حضرات آقایان روحانیون کشور را در شناخت رسالت و مأموریت‌های دینی و ملی و انقلابی خود در بُرهه کنونی و  اقناع افکار عمومی یاری رساند، بدین شرح است :
1- روحانیت شیعه در همه سال‌های پس از غیبت کبری، به توصیه مسلم و مؤکد حضرت ولی عصر(عج)
در تبعیت کامل از مراجع و فقهای عظام جامه عمل پوشانده و جانانه و مشتاقانه در ترویج و تبلیغ و تحقق احکام و فرامین آنان سنگ تمام گذاشته است.
امروز رهبر معظم انقلاب و مراجع عظام تقلید با رصد مستمر و هوشمندانه اوضاع زمانه و با آگاهی از اخبار و تحلیل‌های مستند و موثق و نیز اخبار و شایعات نادرست و دروغین این روزها، حج را واجب شرعی دانسته و احتمالات‌وخوف ایجادشده ‌رامسقط این وجوب وتکلیف شرعی ندانسته‌اند.(ر.ک‌ به ‌پیوست:متن‌فتاوی‌مراجع‌عظام).

2- همه اخبار و تحلیل‌های ضد و نقیض این روزها مستمراً به سمع و نظر مسوولان عالی نظام و نهادهای سیاسی و امنیتی رسیده و در جلسات متعدد کارشناسی محور بحث و بررسی‌های طولانی وتخصّصی قرار گرفته است.
اگر این اخبار و تحلیل‌ها، صحیح و درست و قابل اطمینان باشد و خطری احتمالی جان و امنیت حجاج را تهدید نماید، بی‌تردید رهبری معظّم و مراجع عظام و مسؤولان عالی کشور و شورایعالی امنیت ملی، بی‌درنگ و قاطعانه و در اولین فرصت ممکن تصمیم‌ مقتضی را خواهند گرفت.  این هوشمندی و رَصَد مستمر رویدادها ومسایل، توسط مسؤولان امر را مبلغان و ائمه جمعه و جماعات هم باید بدانند و هم با ادبیاتی متین و مستدل در قالب‌های مختلف و مؤثر در نمازهای جمعه و جماعات به اطلاع افکار عمومی برسانند.
3- در صدراسلام رسول اکرم(ص) واصحاب ایشان نیز همین رویه‌ای را پیش گرفتند که امروز فرزندان و شاگردان معنوی آن حضرت در حوزه‌های مقدسه علمیه به آن فتوا داده وارشاد کرده‌اند.

سال ششم هجری که پیامبراکرم(ص) به همراه اصحاب و یارانشان بدون سلاح جنگی  قصد مکه و سفر عمره کردند، گروهی از منافقان مدینه با شادی و پوزخند از قتل عام مسلمانان توسط کفار و مشرکان کینه توز مکّه خبر می‌دادند.
به دلیل برقراری روابط خصمانه و حالت جنگی میان مسلمانان و کفار مکه و دلهای آکنده از عصبیت و کینه و نفرت سران قریش و خانواده‌های داغدار کشته شدگان غزوات «بَدر» و «اُحُد» ، احتمال بازگشت پیامبر(ص) و اصحاب او از این سفر مخاطره‌آمیز وجود نداشت. پیامبراکرم(ص) در این سفر عمره مستحبی، نه به این احتمالات و مخاطرات و نه به شبهه کمک مالی و تقویت بنیه اقتصادی کفر و شرک اهمیتی نداد و شکوه و رونق و عظمت بیت الله الحرام  و وعده‌های الهی را بر همه آن انگاشته‌ها و پنداشته‌ها مقدم داشت.
4- به حکم عقل و آموزه‌های وحیانی و منابع روایی فریقین، مسلمان پیش از اعتماد و نقل هر خبری باید به وثاقت منبع و راوی آن اطمینان حاصل نماید.   علم و یقین را در گفتارها، رفتارها و قضاوت‌ها پیشه خود نماید.  از اعتماد به ظّن و گمان بپرهیزد.
اگر در مقوله حج سال جاری، افکار عمومی و ارباب جراید و رسانه‌ها و شخصیت‌های مؤثر و هنجارفرست، در این هفته‌ها و روزهای اخیر، فقط، به این توصیه الهی و اخلاقی گوش فرا می‌دادند، قطعاً «حج » ، این فریضه و رکن الهی تا این اندازه مظلوم واقع نمی‌شد و آرامش و احساس امنیت حجاج و زوار و خانواده های آنان با مطالب نسنجیده و پخش اخبار و شایعات نادرست و ناموثق برهم نمی‌خورد.
منبع رسمی و قانونی کشور در برگزاری حج و مدیریت حواشی پیرامونی آن ، بعثه مقام معظم‌رهبری
و سازمان حج و زیارت می‌باشد که بر جدیدترین و مستندترین اخبار و اطلاعات از شرایط حج و حج‌گزاران و اوضاع سیاسی و امنیتی منطقه وکشور میزبان اشراف دارند.

این منابع رسمی و موثق، در ماه‌ها و هفته‌های اخیر مکرراً  اعلام کرده‌اند:
4/1- کلیه اخبار و احتمالات از سوی بعثه و سازمان حج و زیارت با مشارکت مؤثر نهادها و دستگاه‌های سیاسی و امنیتی مستمراً  رصد و پیگیری می‌شود.
4/2- به‌ دلیل ‌اهمیت‌ ملی ‌و استراتژیک حفظ امنیت، آرامش، آسایش و رفاه حال حجاج‌ایرانی درطول سفر حج، تاکنون جلسات تخصصی متعددی در سطوح عالی کشور برگزار شده است. برمبنای بررسی دقیق آخرین اخبار و تحلیل‌هاوحصول اطمینان مسؤولان‌عالی‌ذیربط ومراجع عظام تقلید ازامنیت‌حج سال‌جاری، مجوز اعزام حجاج‌ایرانی صادر شده است.
4/3- این رصد و پیگیری مسایل احتمالی توسط بعثه، سازمان حج و نهادها و دستگاه‌های عالی سیاسی و امنیتی همچنان به دقت و جدیت ادامه دارد و در صورت بروز هر رویداد جدید و تأثیرگذاری ، بلافاصله تصمیمات و تدابیر مقتضی اتخاذ شده و به اطلاع عموم می‌رسد.
4/4- تضمین‌ها و تعهدات لازم از کشور میزبان برای حفظ امنیت و کرامت حجاج ایرانی، برای اولین بار در تاریخ حج انقلاب اسلامی به شکل مکتوب اخذ شده است .  این سطح از تعهدات و تضمین‌ها از سوی طرف سعودی تاکنون نسبت به حج‌های قبلی ایران و حجاج سایر کشورها سابقه نداشته است .
مع الاسف به جای اطمینان و اعتماد خواص، افکار عمومی و رسانه‌ها‌ی‌گروهی به منابع معتبر رسمی و مسؤول ، برخی از افراد، رسانه‌ها بویژه رسانه های مجازی تحت تأثیر اخبار و شایعات نادرست به تشکیک در ضرورت
و امنیت در حج سال‌جاری پرداخته اند.

بسیاری از منابع خبری که به ایجاد تردید و تشکیک در ضرورت و امنیت حج سال‌جاری پرداخته‌اند، ناشناخته بوده و از رسمیت و اعتبار در جامعه خبری برخوردار نمی‌باشند.  افزون بر عدم وثاقت منابع خبری مذکور، متن و محتوای خبر آنها نیز کذب و به دور از واقعیت بوده است.
فردی که با ادعای فعالیت سالیان دراز در سفارت ایران در عربستان، به اشاعه ناامنی در موسم حج و عمره بویژه برای بانوان پرداخته، دیپلمات نبوده وحتـی یک‌روز در سفارت و کنسولگری ایران در عربستان خدمت نکرده است او یک فراری از کشور است که به دلائل اخلاقی و امنیتی از چنگ قانون گریخته و به خارج رفته است.
آن چه که به نام امام جمعه مکـّه و مدینه، به زبان عربی منتشر و مواضعی علیه ایران و تشیع اعلام کرده‌اند،
از امامان جمعه عربستان نبوده‌ بلکه از مفتیان داعش در  اُردن و مصر می‌باشند..
خطیبی که در ایران با استناد به همین اخبار و شایعات جعلی و نادرست در محافل عمومی به تشکیک در ضرورت حج و امنیت زائران پرداخته، پس از اطلاع و آگاهی از نادرستی اخبار و شایعات و منابع خبری آن ، به تصحیح و اصلاح مطالب در خطابه‌های عمومی بعدی پرداخته است.
5- در طول سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دشمنان قسم خورده اسلام و انقلاب بویژه آمریکا و
رژیم صهیونیستی به منظور جلوگیری و گسترش نهضت بیداری اسلامی به دیگر کشورها و ملت‌های مسلمان تلاش سازمان یافته‌ای کردند تا ایران اسلامی را از پیکره جهان اسلام جدا نمایند.

یکی از اهداف شوم آنها، جلوگیری از حضور شکوهمند حجاج ایرانی در موسم حج  یا کم رنگ سازی آن بوده است. از تضییقات هدفمند گرفته تا درگیری خونین و اذیت و آزار زائران ایرانی و بویژه روحانیون کاروان‌ها،
همه با هدف پر هزینه‌سازی و پشیمانی ملت مسلمان و انقلابی ایران از حضورمؤثر در موسم حج طراحی و اجراء شده است.
این عدم حضور، در صورت تحقق می‌تواند زمینه لازم را برای تبلیغات وسیع علیه تشیّع و انقلاب اسلامی و اتهام انحراف آنها از اسلام و مسلمانی فراهم آورد. حضرت امام خمینی(ره) با آگاهی الهی از ظرفیت‌های گسترده و بی‌نظیر حج برای وحدت و بیداری مسلمانان جهان، همه تلخی‌ها و تلخ‌کامی‌ها و رنج‌ها و هجران‌ها را به‌جان خرید. او و ملت پیرو و وفادار ایران اسلامی، گرچه هزینه‌های سخت و تلخ و سنگینی را در طول سال‌های پس از انقلاب برای حضور در موسم حج پرداختند ولی پیام اسلام و انقلاب اسلامی را به گوش مسلمانان جهان رساندندو بنای مانای بیداری‌اسلامی و حیات مجدد جهان اسلام را پایه گذاری کردند.
حضرت امام(ره) و در ادامه آن خلف صالح ایشان رهبر معظّم انقلاب اسلامی حضرت آیه‌الله خامنه‌ای با تأکید بر حضور همه ساله زائران و حجاج ایرانی در موسم حجّ و عمره و تأکید به شرکت همه حجاج در صفوف نماز جماعت مسجدالحرام و مسجدالنبی(ص) اجازه ندادند حجاج ایرانی از پیکره جهان اسلام جدا شده و انگ انحراف و ارتداد و نامسلمانی به آنان بخورد.
نتایج بررسی و مطالعات کارشناسی دستگاه‌های مسوول نشان می‌دهد منشاء و مبداء بسیاری از اخبار و شایعات دروغ و نادرست هفته‌ها و روزهای اخیر بویژه در رسانه‌های مجازی، آنسوی مرزها می‌باشد.
امروز نیز در ادامه راه الهی و آسمانی که حضرت امام خمینی(ره) پایه‌ریزی کرد و مقام معظّم رهبری هوشمندانه بر استمرار آن پای فشرد و به منظور در هم شکستن توطئه‌های پایان ناپذیر دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی برای ایجاد تفرقه و تقابل میان جهان تشیع و تسنن علیرغم احتمالات و تردیدهای ضعیف و ساختگی لازم است
ایرانی ها با پیوستن به اقیانوس بیکران جهان اسلام در موسم حج، شکوه کعبه و توحید و وحدت و عظمت مسلمانان را به نمایش بگذراند .
6- فقیرنوازی و کمک و دست‌گیری از مستمندان، در همه ملل و جوامع انسانی امری اخلاقی و مستحسن است. گرچه این فعل اخلاقی، از فطرت الهی و خداجوی همه انسان‌ها نشأت می‌گیرد، ولی برای رشد و بالندگی آن در صحنه زندگی فردی و اجتماعی به آموزش و تربیت نیاز دارد. درحقیقت آموزش و تربیت، ضامن بقاء ، تقویت و پویایی و بالندگی این امر آسمانی و اخلاقی است.  همه جوامع انسانی که به امور اخلاقی اهتمام می‌ورزند، آموزش کمک به هم نوعان و مستمندان را در برنامه‌های درسی و تربیتی خود می‌گنجانند.
اسلام برای تربیت روح معنوی و اخلاقی مسلمانان در همه زمینه‌ها ، از جمله انسان‌دوستی و فقیرنوازی، در قریب به اتفاق عبادات واجب و مستحبی ردپایی از مهرورزی و بنده‌نوازی به جا گذاشته است.  ناگفته پیداست دینی که کمک به محرومان و یتیمان را از ارکان عبودیت و بندگی دانسته   و فقیر گریزی را نتیجه و میوه تلخ بی‌دینی و دین‌گریزی می‌داند ، طبیعی است که اعمال و عبادات خود را بر محور کمک به فقرا و مساکین سامان دهد.
حج از این منظر، آئینه تمام نمای انسان دوستی و مهروزی و فقیر نوازی و دست‌گیری از نیازمندان
و مستمندان است.

در اوّلین درس از مدرسه حجّ(احرام) می‌آموزیم در مسیر سیر الی الله،  نگاه به خود حرام است. مسیر بندگی از خود فراموشی و خدمت خلق می‌گذرد.  این آموزه‌های اولیه، برای پرهیز از شعار و تظاهر، در مراحل پایانی حج(قربانی) به عمل و رفتار تبدیل می‌شود و حاجیان، حلاوت دستگیری و کمک به فقرا و مستمندان را در آخرین ایستگاه احرام (قربانی) با تمام وجود می‌چشند و مُحِلّ می‌شوند :
و اطعموا  القانع و المعتر  ( حج 36 )
واطعموا  البائس الفقیر   ( حج 20 )
به نظر می‌رسد همه کسانی که کمک به فقرا و نیازمندان را در زیست و زندگی اجتماعی لازم و ضروری می‌دانند، باید از شکوه و رونق مدرسه حج استقبال نمایند.  رونق و شکوه حج به معنای صلابت و بالندگی شجره طبیه مهرورزی، انسان دوستی، فقیرنوازی و کمک به نیازمندان است.
 واپسین کلام
امروز عبادت و فریضه حج که یک سوره و ده‌ها آیه در قرآن کریم به آن اختصاص یافته و مایه حیات و قوام جوامع بشری و عزت و شکوه مسلمانان معرفی شده  و هدیه و رحمتی آسمانی و بی مثال به بشریت در طول تاریخ محسوب می‌شود ، مظلومانه آماج هجمه‌های گوناگون و بیرحمانه قرار گرفته است.  
عبادتی که روزی و روزگاری رسول اکرم(ص) حاضر شدند برای برپایی و نورافشانی جاودانه آن در جوامع انسانی و اسلامی،  احتمالات و مخاطرات را به جان بخرند و خود و یارانش با دست‌های خالی به سوی دشمن تا بُن دندان مسلح عزیمت کنند، امروز به بهانه اخباری نادرست، شایعاتی دروغین و احتمالاتی ضعیف و با شعارهای انسان دوستانه و فقیرنواز، نامهربانانه دست رد بر سینه آن می‌زنند.  بر آنان که نه خدا را می‌شناسند و
نه حقیقت جهان و معاد را ، حَرَجی نیست اگر این‌گونه به این یادگار الهی و میراث انبیاء  و اوصیاء
( علیهم السلام )  می‌تازند، اما جای شگفتی دارد که حتی برخی دین‌داران و دین‌مداران نیز به تردید افتاده و گاه ناآگاهانه با امواج بیرحمانه اندیشه‌ها و تبلیغات مادی‌گرایانه همراه و هم‌نوا می‌شوند.
فریادها و هشدارهای عتاب آلود علی(ع) هنوز از فراز قرون و اعصار به گوش مسلمانان می‌رسدکه :
 الله الله فی بیت ربکم لا تخلوه ما بقیتم فانه ان ترک لم تناظروا  .
« از خدا پروا دارید و بپرهیزید در باره زیارت خانه پروردگارتان که اگر آن را تنها و خالی بگذارید، مهلتی داده نمی‌شوید.»
امید می‌رود همه روحانیون ، مبلغان، امامان جمعه و جماعتی که دل در گرو اسلام و انقلاب اسلامی دارند و از بذل هیچ سرمایه‌ای در تبلیغ و ترویج و دفاع از دین و آموزه‌های وحیانی دریغ نمی‌دارند، در این روزها و روزگاران هجمه‌های کور به فرامین الهی، با خطابه‌های غراء و روشنگرانه مسیر تابناک نبوی(ص) و علوی(ع)  را ادامه دهند و «حج» ، این فریضه و ودیعه الهی را از آسیب و گزند دنیاپرستان حفظ نموده و غبار مظلومیت از چهره تابان آن بزدایند.  آمین یا رب العالمین .